antybiotyki

antybiotyki

[gr. antí ‘przeciw’, ‘naprzeciw’, biotikós ‘dotyczący życia’],

substancje wytwarzane przez różne mikroorganizmy (pleśniaki, promieniowce, bakterie), które hamują rozwój lub niszczą inne mikroorganizmy.

Są stosowane w medycynie, głównie jako leki chemioterapeutyczne, w leczeniu zakażeń, powodowanych zwłaszcza przez bakterie oraz inne drobnoustroje (grzyby, pierwotniaki, rzadziej wirusy); niektóre antybiotyki znalazły zastosowanie w leczeniu nowotworów (bleomycyna, aktynomycyna D), a także jako leki immunosupresyjne. Pierwszy antybiotyk, penicylinę, odkrył 1929 A. Fleming, a wyodrębnili i umożliwili jej wprowadzenie do lecznictwa (1942) H.W. Florey i E.B. Chain (1945 wszyscy trzej otrzymali Nagrodę Nobla). Wykrycie penicyliny stało się impulsem do dalszych badań, w których wyniku wyodrębniono i wprowadzono do lecznictwa wiele antybiotyków; poznano ich budowę chemiczną, opracowano metody półsyntetycznego otrzymywania wielu spośród nich (np. penicyliny półsyntetyczne), poznano (częściowo) mechanizmy ich działania, powstawania oporności i interakcji z innymi lekami; spowodowało to przewrót w leczeniu większości schorzeń bakteryjnych. W miarę rozwoju wiedzy okazało się jednak, że powszechne stosowanie antybiotyków prowadzi do narastania wśród drobnoustrojów antybiotykooporności, a także do coraz częstszego pojawiania się groźnych zakażeń drobnoustrojami, które dotychczas nie miały charakteru chorobotwórczego; jest to wywołane ciągłą zmiennością świata drobnoustrojów, powstawaniem opornych mutantów i in. czynników zmniejszających skuteczność antybiotyków. Do ważniejszych grup antybiotyków stosowanych w medycynie należą: penicyliny, cefalosporyny, tetracykliny, aminoglikozydowe antybiotyki, antybiotyki makrolidowe (np. erytromycyna), antybiotyki polipeptydowe (np. polimyksyny).